Marc Chagall, I and the Village

Marc Chagall, I and the Village 1911
Oil on canvas, 192,1 x 151,4 cm
Museum of Modern Art, New York

"O Chagall δεν αναλύει τα αντικείμενα, αναλύει τις αναμνήσεις του", παρατήρησε εύστοχα ο Werner Haftmann [1]. Το έργο του I and the Village, Εγώ και το Χωριό δηλαδή, αποτελεί ένα από τα διασημότερα του καλλιτέχνη αλλά παράλληλα ένα κι απ' τα πιο αντιπροσωπευτικά του. Ο πίνακας είναι φιλοτεχνημένος κατά το δεύτερο έτος παραμονής του στο Παρίσι και αδιαμφισβήτητα ζωντανεύει τα βιώματά του στο Vitebsk, της γενέτειράς του στα ρωσοπολωνικά σύνορα.

Οι φτωχοί Εβραίοι γονείς του ακολουθούσαν το δόγμα του Χασιδισμού, γεγονός που επηρέασε καταλυτικά τη ζωγραφική του Chagall. Η προσθήκη κυρίως ζώων είναι θεολογικά ερμηνεύσιμη, καθώς γι' αυτό το δόγμα του ιουδαϊσμού αποτελούν σύνδεση με το σύμπαν, όπως άλλωστε φανερώνουν οι κυκλικές τροχιές στο μέσο του έργου και ιδιαίτερα η σεληνιακή έκλειψη στην αριστερή κάτω γωνία.


Ο Chagall δε διστάζει να τοποθετεί τον εαυτό του στα έργα του. Μια μεγάλη αυτοπροσωπογραφία του σε πράσινες αποχρώσεις καταλαμβάνει σχεδόν το δεξί κομμάτι του πίνακα. Η ματιά του είναι προσηλωμένη στη δεύτερη μεγάλη φιγούρα στα αριστερά, την κεφαλή μιας λευκής αγελάδας, η οποία εμπεριέχει τη μικρογραφία της στο σημείο κάτω από το μάτι της με τη λεπτομέρεια του αρμέγματός της από μία χωρική. Ως τόπος "δράσης" επιλέγεται το Vitebsk, το οποίο και απεικονίζεται με μία χρωματική ποικιλία στην κορυφή του έργου. Ένα ζευγάρι χωρικών περπατά προς την πόλη -η λεπτομέρεια της ανάποδης γυναίκας είναι συχνή στο Chagall, αλλά είναι ένα στοιχείο που εντοπίζεται και στη ζωγραφική του Paul Klee- ενώ στο ίδιο το Vitebsk παρατηρούμε την εκκλησία και τα σπίτια του.

Τα κινήματα που κυριαρχούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα στο Παρίσι (Φωβισμός, Κυβισμός, Ορφισμός) ασκούν βαθύτατη επίδραση στη συναρμολόγηση των συνθέσεων του Chagall. Ο ζωγραφικός καμβάς χαρακτηρίζεται ως μία επιφάνεια, στην οποία η σύνθεση δεν πραγματοποιείται εν συνειδήσει, αλλά αναγεννά μνήμες σε επαλληλίες. Διαφανή επίπεδα αλληλοδιαπλέκονται, αποτυπώνουν βιώματα και πλάθουν έναν κόσμο ονειρικό και ενστικτώδη. "Γραμμές, άγγελοι, τρίγωνα, τετράγωνα", σε μια μεταγενέστερη δήλωσή του, "με κράτησαν μακριά στους μαγεμένους ορίζοντες". Η ιδιότυπη γεωμετρία του Chagall του επέτρεψε να ανακαλεί την πατρίδα του και να ξετυλίγει την ονειρική του μνήμη. Σ' αυτό συνηγορεί και η χρώση των πινάκων του. Η αντίθεση μεταξύ κόκκινου και πράσινου τείνει να ενωθεί με το ενδότερο φως του έργου σε συμπαράσταση του μπλε και του κίτρινου.

Ο διαζευκτικός κυβισμός του Chagall αυτήν την περίοδο δεν αποτυπώνει την αστική τάξη, εν αντιθέσει εντρυφά στο μαγικό και πλάθει ένα νοσταλγικό παραμύθι. Ο πίνακας γι' αυτόν είναι μια επιφάνεια καλυμμένη με αναπαραστάσεις πραγμάτων, όχι σχημάτων. Ως εκ τούτου οι μορφές του Εγώ και το Χωριό αποκτούν μία οικειότητα, ιδιαίτερα για τους απλούς ανθρώπους της υπαίθρου, καθώς εκφράζουν ποιητικά τις καθημερινές φάσεις της ζωής.


[1] Ιστορικός τέχνης. Γεννήθηκε στο Glowno της Πολωνίας το 1912 και το γνωστότερό του σύγγραμμα είναι "Η ζωγραφική του 20ού αιώνα". Διετέλεσε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης του Βερολίνου από το 1967 έως το 1974. Πέθανε το 1999 στη Βαυαρία.