Edvard Munch, The Scream

Edvard Munch, The Scream 1910
Tempera on board, 83,5 x 66 cm
Munch-museet, Oslo

Ο Edvard Munch υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Νορβηγούς καλλιτέχνες και θεωρείται προδρομος των Γερμανών εξπρεσιονιστών. Γεννημένος σ' ένα νορβηγικό χωριό με το όνομα Άνταλσμπρουκ στις 12 Δεκεμβρίου 1863 μεγάλωσε στο Όσλο, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Ιανουαρίου 1944. Αν και ο ζωγράφος είναι βαθύτατα επηρεασμένος από τους μετα-ιμπρεσιονιστικούς καλλιτέχνες, όπως ο Van Gogh, ο Cezanne και ο Gauguin, ο ίδιος διαφοροποιεί την στάση του σε μια πιο αφαιρετική. Αρνείται να αναπαραστήσει το φευγαλέο της στιγμής, ενώ επιλέγει να αποτυπώσει εικόνες ασφυκτικά γεμάτες από συναισθήματα και εκφράσεις.

Το γνωστότερο έργο του Munch είναι αναμφίβολα η Κραυγή, η οποία και υπήρξε αντικείμενο ληστείας επανειλημμένες φορές στο παρελθόν. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές του ίδιου θέματος, οι οποίες και εκτίθενται στο Μουσείο Munch όσο και στην Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας. Ο καλλιτέχνης, αρχικά, είχε δώσει γερμανικό τίτλο στο έργο "Der Schrei der Natur" (Η Κραυγή της Φύσης). Αξίζει δε να σημειωθεί πως έχει διασωθεί μία περιγραφή στο ημερολόγιο του Munch και η έμπνευση του αντλείται, όπως άλλωστε μαρτυρεί ο πρώτος τίτλος, από το δυναμισμό της φύσης:

"Περπατούσα σ' ένα μονοπάτι με δυο φίλους - ο ήλιος έπεφτε - ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα - σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχτηκα στο φράχτη - αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη - οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία - κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση."

22 Ιανουαρίου 1892

Η κραυγή -είναι πλέον ευρέως αποδεκτό- αποτελεί την επιτομή της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Edvard Munch. Η τραγική φιγουρά, που σαν φάντασμα προβάλει στο πρώτο πλάνο του πίνακα, ενσαρκώνει το απόλυτο σύμβολο του σύγχρονου ανθρώπου. Τόσο φθαρτός από την έκπτωση των ηθικών αξιών όσο απεγνωσμένος από τη διαπίστωση πως η σωτηρία και η ψυχική ισορροπία δεν κείται στον υλικό πλούτο, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ο άνθρωπος έχει αφιερώσει στην μάταιη κατάκτησή του. Με φόντο τα νορβηγικά Φιορδ η σύνθεση ξεχειλίζει από συμβολισμούς και συναισθήματα υποβοηθούμενη από τη γήινη και σκουρόχρωμη παλέτα του Munch. Άγχος, αγωνία, απόγνωση για το παρόν και το μέλλον, ένας ατομικός βασανισμός για την διανοητική διαστροφή που επέρχεται στο γενικότερο περιβάλλον.


Αφιερωμένο στον Christopher Robin που το ζήτησε.