September 22, 2009

Άτιτλο

Δεν ξέρω αν έφυγα από συνέπεια

ή από ανάγκη να ξεφύγω τον εαυτό μου,

τη στενή και μικρόχαρη Ιθάκη

με τα χριστιανικά της σωματεία

και την ασφυχτική της ηθική.

Πάντως, δεν ήταν λύση, ήταν ημίμετρο.

Κι από τότε κυλιέμαι από δρόμο σε δρόμο

αποχτώντας πληγές κι εμπειρίες.

Οι φίλοι που αγάπησα έχουνε πια χαθεί

κι έμεινα μόνος τρέμοντας μήπως με δει κανένας

που κάποτε του μίλησα για ιδανικά…

Τώρα επιστρέφω με μιαν ύποπτη προσπάθεια

να φανώ άψογος, ακέραιος, επιστρέφω

κι είμαι, Θεέ μου, σαν τον άσωτο που αφήνει

την αλητεία, πικραμένος, και γυρνάει

στον πατέρα τον καλόκαρδο, να ζήσει

στους κόλπους του μιαν ασωτία ιδιωτική.

Τον Ποσειδώνα μέσα μου τον φέρνω,

που με κρατάει πάντα μακριά.

Μα κι αν ακόμα δυνηθώ να προσεγγίσω,

τάχα η Ιθάκη θα μου βρει τη λύση;


Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ιθάκη, εκδ. Διαγώνιος , Θεσσαλονίκη 1992




Arnold Boecklin, The Island of the Dead 1880
Oil on canvas, 11 x 155 cm
Kunstmuseum, Basel

September 14, 2009

Andrea Mantegna, Madonna of Victory


Andrea Mantegna, Madonna of Victory 1496
Tempera on canvas, 280 x 166 cm
Musée du Louvre, Paris


Ο Andrea Mantegna (Αντρέα Μαντένια, π. 1431 - 13 Σεπτεμβρίου 1506) γεννήθηκε κοντά στην Πάντοβα -πόλη στην οποία και διδάχθηκε την τέχνη της ζωγραφικής. Καθόλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του δημιουργίας διατήρησε την τεχνοτροπία που υιοθέτησε στην Πάντοβα, ωστόσο ανέπτυξε την ικανότητά του στη χρωματική σύνθεση, η οποία, αν και αρχικά πρόδιδε μια αναποφασιστικότητα, στην πορεία εξελίχθηκε σε ένα ζωηρό παλμό τονισμού και έντασης. Η μετάβαση του Mantegna στη Μάντοβα το 1461 έδωσε νέα πνοή στο έργο του. Οι ουμανιστικές επιρροές που δέχθηκε από τις πνευματικές μορφές της νέας του κατοικίας ανέσυραν το πάθος για την αναπαράσταση της κλασικής αρχαιότητας, η οποία -ανεξαρτήτως θεματολογίας των πινάκων του- κυριαρχεί έκδηλα από τις ανατομικές μορφές έως και τους φαινόμενους συμβολισμούς. "Η Παναγία της Νίκης", έργο φιλοτεχνημένο κατά παραγγελία του Francesco II Gonzaga (Φραντσέσκο Γκοντσάγκα), μαρκησίου της Μάντοβα, τοποθετήθηκε στο παρεκκλήσιο της Santa Maria della Vittoria -σχεδιασμένη από τον ίδιο τον καλλιτέχνη- σε ανάμνηση της νίκης επί των Γάλλων στο Φορνόβο, κοντά στην Πάρμα, το 1495.

Το έργο, αναμφίβολα, βρίθει από στρατιωτικούς υπαινιγμούς. Πρώτος ο ίδιος ο μαρκήσιος γονατίζει για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στην Παρθένο, όμως δεν παρίσταται μόνος. Ανάμεσα στις μορφές που κυκλώνουν το μαρμάρινο θρόνο είναι και τρεις στρατιωτικοί άγιοι εμφανώς αναγνωρίσιμοι από τις πλουσιοπάροχες στολές τους αλλά και τα απτά τους σύμβολα. Στα αριστερά, πίσω από το μαρκήσιο, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στηρίζει στο δάπεδο το περίτεχνα διακοσμημένο του ξίφος, ο οποίος μαζί με τον Άγιο Γεώργιο, του οποίου το δόρυ διαφαίνεται σπασμένο, βαστάζει το μανδύα της Παναγίας, υπό τη σκέπη της οποίας βρίσκεται ο Francesco II Gonzaga και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος ως νήπιο με την Αγία Ελισάβετ πλάι του. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δύο μορφές στο πίσω επίπεδο του έργου. Πίσω από τον Αρχάγγελο Μιχαήλ προβάλει το κεφάλι του Αγίου Ανδρέα κρατώντας σταυρό, ενώ από την άλλη πλευρά ο Άγιος Λογγίνος αναγνωρίζεται από το πλουμιστό του κράνος, δύο Άγιοι προστάτες της Μάντοβα.

Μεγαλύτερο δε ενδιαφέρον παρουσιάζει η γεωμετρική σύνθεση του έργου. Ο Mantegna έχει εισάγει μία νέα συνθετική διάταξη, κατά την οποία ο χώρος διευθετείται από διαγωνίους, τεχνική που αναπτύχθηκε αρκετά από τους ζωγράφους του 16ου αιώνα. Ο αίθριος θόλος που σκεπάζει όλα τα πρόσωπα του έργου συμβολίζει τον παράδεισο, η αψίδα του οποίου σηματοδοτεί την είσοδο στον καταπράσινο και με πλούσια βλάστηση κήπο. Η Παναγία μεσιτεύει στην είσοδο των ανθρώπων κάτω από έναν περίτεχνο διάκοσμο από γιρλάντες που δημιουργούν μία ενσωματωμένη πυραμίδα στη σφαιρική άνω σύνθεση. Η παραλληλία των γιρλάντων με το μανδύα της Παρθένου συναινεί στη διαμόρφωση της τάξης, η οποία εξυψώνει αναντίρρητα το Θείο Βρέφος στα χέρια της Μητέρας του. Αν και ο Mantegna θεωρείται αυστηρός στη σχηματοποίηση των γραμμών, την "Παναγία της Νίκης" διατρέχει μία παλλόμενη ένταση που υποβοηθούν και τα βαθύχρωμα ρούχα και φόντο της σκηνής.



Ο ζωγράφος, εντούτοις, δε διστάζει να εισάγει γλυπτικές εικόνες στο έργο. Ο θρόνος αλλά κυρίως ο γλυπτικός διάκοσμος του ίδιου του θρόνου αποτελούν απτά στοιχεία. Στο κάτω επίπεδο, λοιπόν, επιλέγεται ως θέμα το προπατορικό αμάρτημα για λόγους προφανείς και μη. Αφενός πραγματοποιείται η αναφορά στο λυτρωτικό έργο του Χριστού, αφετέρου σχετίζεται με την εύρεση των χρημάτων για την παραγγελία του ρετάμπλ. Μετά από πρόστιμο που επιβλήθηκε σε έναν Εβραίο λόγω απομάκρυνσης μιας εικόνας της Παναγίας από την οικία του ανατέθηκε στο Mantegna η σύνθεση μιας πιο μεγαλοπρεπούς σκηνής.

Η ανάπτυξη ενός φλογερού ενδιαφέροντος για την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα και παράλληλα η επιρροή από το διάσημο Ιταλό γλύπτη της Αναγέννησης Donatello στάθηκαν σταθμοί στην καλλιτεχνική αναζήτηση του Mantegna. Οι μορφές του, συμπαγείς, ξεχωρίζουν για την εκφραστικότητα και την ανατομική ορθότητα.

September 5, 2009

Ο Miro της Μαγιόρκα (6/9/2009 - 5/2/2010)


Τα εγκαίνια του μεγαλύτερου εικαστικού δρωμένου για την πόλη της Θεσσαλονίκης πραγματοποίηθηκαν σήμερα, 5 Σεπτεμβρίου 2009, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια και της Ισπανικής Πρεσβείας στην Αθήνα. Πρόκειται για την έκθεση που τιτλοφορείται "Ο Miro της Μαγιόρκα" και παρουσιάζεται στο χώρο του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Α.Π.Θ.. Πάνω από 400 έργα του Ισπανού καλλιτέχνη, συμπεριλαμβανομένων πολλών μορφών τέχνης, φιλοξενούνται στο μοντέρνο μουσείο της Θεσσαλονίκης για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (6/9/2009 - 5/2/2010) δίνοντας την ευκαιρία στους Θεσσαλονικείς -και όχι μόνο- να έλθουν σε επαφή με τα πρωτότυπα δημιουργήματα του Miro, φιλοτεχνημένα κατά την παραμονή του στη Μαγιόρκα.

Ο Juan Miro γεννήθηκε στις 20 Απριλίου 1893 στη Βαρκελώνη και μαζί με τον Picasso θεωρείται εισηγητής του μοντερνισμού στη ζωγραφική. Σε ηλικία 14 ετών φοίτησε στην Εμπορική Σχολή, αν και παράλληλα παρακολουθούσε κρυφά μαθήματα στην Σχολή Καλών Τεχνών και αργότερα στην Ακαδημία Galí μέχρι το 1915. Η απόφαση να μετακομίσει στο Παρίσι το 1920 τον οδήγησε σε νέους καλλιτεχνικούς κύκλους, σταθμούς για την ανεύρεση τόσο νέων πρωτοποριακών ζωγραφικών ρευμάτων όσο και ενός πρσωπικού ύφους. Φιλικά προσκείμενος στο κίνημα του υπερρεαλισμού ο Miro αναγεννούσε σκηνές του υποσυνείδητου, ενώ συνέθετε στον καμβά του ιστορίες ανερμήνευτες, αλλόκοτες, δίχως καμία φαινομενική λογική. Χαρακτηριστικά ο André Breton έλεγε πως ο Miro "είναι ο περισσότερο σουρρεαλιστής απ' όλους". Διάφορα όντα και γεωμετρικές παραστάσεις κατακλύζουν τους πίνακές του αναδεικνύοντας ένα πνεύμα παράλληλα λιτό με ικανότητα να οραματίζεται πέρα από τα στενά όρια του γήινου σύμπαντος. Μετά από μια ζωή πλήρους αναγνώρισης ο Juan Miro πέθανε στη Μαγιόρκα το 1983, σε ηλικία 90 ετών.



Παραθέτοντας το σχετικό απόσπασμα από το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.:

Η έκθεση Ο Mirό της Μαγιόρκα, μια συνεργασία του Τελλογλείου και του Ιδρύματος Pilar i Joan Mirό της Μαγιόρκα παρουσιάζει μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις αυτού του καλλιτέχνη στην Ελλάδα. Ένας μεγάλος αριθμός έργων και τεκμηρίων του Mirό (ξεπερνούν τα 400) καλύπτουν όλη τη θεματολογία του και αφορούν: ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, σχέδια, σκίτσα για γλυπτά ή για δημόσια τέχνη, για sobreteixisms, για μπαλέτο, για μουσική, υλικό για τον Βασιλιά Ubu του Jarry (με ξεχωριστή σημασία για τον Mirό). Η μακέτα του εργαστηρίου Sert, μαζί με έγγραφα, σημειώσεις, έπιπλα, αντικείμενα κ.ά. μεταφέρουν την ατμόσφαιρα, την εσωτερική πλευρά της δημιουργικής του σκέψης. Τα έργα χρονολογούνται από το 1908 (τη μοναδική σωζόμενη πρώιμη τοπιογραφία του) έως τον θάνατό του το 1983. Κυρίως όμως παρουσιάζεται το έργο του ώριμου Mirό στη Μαγιόρκα, αυτό που δημιούργησε στο εργαστήριο που του σχεδίασε ο φίλος του, αρχιτέκτονας Josep Lluis Sert το 1956. Το εργαστήριο αυτό αποτελεί τομή στο έργο του Mirό, γιατί εκεί επανεξετάζει την ως τότε πορεία του και κάνει μια νέα αρχή. Πρόκειται για μια περίοδο απεριόριστης ανεξαρτησίας και αναζήτησης. Έχει προηγηθεί η εμπειρία της Αμερικής, η γνωριμία του με τους ζωγράφους της Action painting (Ζωγραφική Δράσης) και ζει στο κλίμα της ευρωπαϊκής Αrt Informel (Άμορφης τέχνης). Eπηρεάζεται από τη ζωγραφική στα προϊστορικά σπήλαια, την τέχνη της Άπω Ανατολής, τη λαϊκή παράδοση της Καταλονίας, της πατρίδας του, τη δωδεκαφθογγική μουσική. Τη δίψα του να εισβάλει σε νέα πεδία μαρτυρεί το εικαστικό του ιδίωμα –κηλίδες, πιτσιλιές, ροές, γραφικά, ίχνη, γρατζουνιές, ραφές, καρφιά, σχοινιά, αξιοποίηση του τυχαίου, της βίαιη χειρονομίας, έρευνα με μεγαλύτερη εμμονή στην εκφραστικότητα των υλικών. Θέματά του βιόμορφες σουρεαλιστικές μορφές-σύμβολα, η γυναίκα, τα πουλιά, τοπία, ο κόσμος του ουρανού, ο ήλιος, το φεγγάρι, αστερισμοί.



Όπως συνέβη στην περίπτωση της έκθεσης Suite 347 του Picasso, το Αρχείο Σπητέρη προσφέρει και στην περίπτωση του Μirό πλούσιο αρχειακό υλικό σε πληροφορίες, συνεντεύξεις, φωτογραφίες, άρθρα και δημοσιεύσεις στον γαλλικό κυρίως και στον ελληνικό τύπο της εποχής, όπου παρουσιάζονται ο αντίχτυπος εκθέσεων, ο σχολιασμός και οι απόψεις σημαντικών ανθρώπων του πνεύματος, αλλά και οι απόψεις του ίδιου του καλλιτέχνη για έργα του, για την τέχνη, για τον κόσμο κτλ.




Διάρκεια έκθεσης:
6 Σεπτεμβρίου 2009 - 5 Φεβρουαρίου 2010

Ώρες λειτουργίας:
Τρίτη - Πέμπτη - Παρασκευή: 9.00 -14.00
Δευτέρα - Τετάρτη: 9.00 - 14.00 και 17.00 - 21.00
Σάββατο - Κυριακή: 10.00 – 18.00

Categories