Δύο τμήματα της ζωφόρου του Παρθενώνα

Με αφορμή τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου Ακρόπολης παρουσιάζονται 2 τμήματα της μεγαλοπρεπούς ζωφόρου του Παρθενώνα, τα οποία εκτίθενται στο Λούβρο και στο Βρετανικό Μουσείο. Η ζωφόρος ήταν ένα ενιαίο σύνολο 160 μέτρων που περιέτρεχε το σηκό του ναού και φιλοτεχνήθηκε υπό την επίβλεψη του Φειδία στα 445-438 π.Χ.. Από αυτά 80 μέτρα εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο, 50 στο Μουσείο Ακρόπολης, 2 στο Λούβρο, ενώ τα υπόλοιπα καταστράφηκαν από τις διαδοχικές ζημίες. Θραύσματα της ζωφόρου έχουν στις συλλογές τους αρκετά μουσεία της Ευρώπης.

Οι καινοτομίες του Φειδία στην κίνηση και στην ένδυση των μορφών είναι εμφανέστερες στη ζωφόρο παρά στις μετώπες, στις οποίες και ακολουθήθηκε ένα πιο αυστηρό ύφος. Η κλασική αρχαιότητα έχει αποτυπωθεί αριστοτεχνικά σ' αυτά τα γλυπτά. Η αρμονία και το μέτρο των προσωκρατικών σχηματοποιείται όχι μόνο στο γλυπτικό διάκοσμο του ναού, αλλά και στον ίδιο τον Παρθενώνα ως ενιαίο λατρευτικό σύνολο.

Πεντελικό Μάρμαρο, 96 χ 207 cm
Louvre, Paris


Το παραπάνω τμήμα της ανατολικής ζωφόρου αποτελεί την έβδομη πλάκα (9 πλάκες συνολικά) και έχει την ονομασία "Η Πλάκα των Εργαστίνων", δηλαδή των παρθένων κοριτσιών που τους είχε ανατεθεί από την πόλη των Αθηνών η ύφανση και η μεταφορά του ιερού πέπλου στην Ακρόπολη κατά την πομπή που είχε αφετηρία τον Κεραμεικό. Το πέπλο έντυνε το ξόανο της Αθηνάς που φυλασσόταν εντός του Ερεχθείου, το λατρευτικό ναό του ιερού βράχου.
Στην πλάκα αυτή διακρίνονται 8 μορφές, δύο ανδρικές και 6 γυναικείες. Οι ανδρικές μορφές εικονίζουν 2 τελετάρχες. Στην αριστερή άκρη ο ένας τελετάρχης κρατά ένα πανέρι -με λατρευτικά αντικείμενα προφανώς- και το παραδίδει στις κόρες που στέκονται μπροστά του. Ο επόμενος τελετάρχης (4η φιγούρα από αριστερά) με κατεβασμένο το δεξί χέρι και τεντωμένο το δείκτη του αριστερού χεριού προστάζει στις δύο εργαστίνες μπροστά του μάλλον κάποια εργασία. Η προτελευταία κόρη κρατά ομφαλωτή φυάλη στο δεξί της χέρι, ενώ η τελευταία στρέφεται προς τις κορές της επόμενης πλάκας που εκτίθεται στο Βρετανικό. Η απόδωση των πτυχώσεων των ενδυμάτων είναι κορυφαία, ενώ η διαδοχή των μορφών είναι αρμονική και περίτεχνη σε ένα λιτό φόντο, δίχως ένθετη διακόσμηση, γεγονός που αναδεικνύει την απέχθεια για την υπερβολή των κλασικών χρόνων.

Πεντελικό Μάρμαρο, ύψος 100 cm
The British Museum, London


Η πλάκα αυτή βρίσκεται στην αρχή της βόρειας πλευράς της ζωφόρου, στη συνένωση με τη δυτική πλευρά. Στο δεξί άκρο η ανάγλυφη μορφή ενός μικρού αγοριού φαίνεται να δένει τη ζώνη σε έναν ιππέα -κύριό του ενδεχομένως- η οποία διαφαίνεται ως νοητή πρόεκταση της χαίτης του αλόγου. Ο άνδρας σε στάση χαλαρή με το κεφάλι σκυμμένο διορθώνει το χιτώνα του και μάλλον περιμένει να σκεπαστεί με το ιμάτιο που φέρει στους ώμους του ο μικρός του υπηρέτης. Σε δεύτερο φόντο μία ανδρική κεφαλή σημειώνεται πιθανόν για να καλύψει το αισθητικό κενό. Η διήγηση της μεγαλοπρεπούς πομπής των Παναθηναίων συνεχίζεται με μία εντυπωσιακή ανδρική φιγούρα να προβάλει προσπαθώντας να συγκρατήσει με τα χαλινάρια το άλογό της, σκηνή έντονου δυναμισμού και αξιοπρόσεκτης απόδωσης των εξωτερικών ανατομικών λεπτομερειών τόσου του αλόγου όσο και του νέου. Η συστροφή του σώματος, η περιτύλιξη μιας ταινίας στο κεφάλι με την ανύψωση του αριστερού χεριού και το ανέμισμα του ενδύματός του απορρέει τη λάμψη των μυθικών ηρώων χωρίς ωστόσο να αποτελεί παράτερο σχήμα για τη συνολική σύνθεση. Είναι κοινός τόπος πως καμία λεπτομέρεια δεν εμφανίζεται ξένη προς τις υπόλοιπες. Η σύνθεση είναι ενιαία και αναδεικνύει την ελευθερία στους πειραματισμούς του Φειδία. Η τοποθέτηση των σωμάτων είναι πλήρως εναρμονισμένη, ώστε να δημιουργείται η εντύπωση του βάθους σε μία άχρονη και άτοπη σκηνή, που αναβαθμίζεται αναμφισβήτητα σε μία ρυθμική αλληλουχία μαζών.