Για τα μάτια της Χουακίνα: December 2009

Γεννημένος στην Άρτα το 1916 και ζώντας εκεί τα πρώτα 10 χρόνια του, ο Γιάννης Μόραλης καταφέρνει να γίνει δεκτός στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών μόλις σε ηλικία 15 ετών. Με δασκάλους τον Παρθένη, τον Κεφαληνό, τον Αργυρό και το Γερανιώτη γαλουχήθηκε με τα ιδανικά και τις αξίες που αποτέλεσαν τα βάθρα της "Γενιάς του '30", όπως αποκαλείται. Η Γενιά του '30, χωρίς να περιθωριοποιεί την παράδοση, αναζητά νέες διεξόδους υγιούς προβληματισμού, τις οποίες και θα ανακαλύψει σε έναν ώριμο μοντερνισμό, γεγονός που αποδεικνύει τη δυναμικότητα της ελληνικής ζωγραφικής στον καιρό του μεσοπολέμου. Γκίκας, Εγγονόπουλος, Τσαρούχης, νέες μορφές μαζί με το Μόραλη πρωταγωνιστούν στη νέα σκηνή που τολμά να δημιουργήσει με άλλο γνώμονα, περισσότερο προσωπικό, αποδεσμευμένο από τη νοσταλγική ελληνικότητα της παρελθούσας εποχής.

Δύο Φίλες, 1946
Λάδι σε μουασαμά, 160 x 104 cm
Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Αθήνα

Μορφή, 1951
Λάδι σε μουασαμά, 160 x 104 cm
Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Αθήνα

Το έργο του Γιάννη Μόραλη κατακλύζεται από έναν αισθαντικό ρομαντισμό, πλήρως σχηματοποιημένο σε μία μορφή ακραίας γεωμετρίας, όχι ανεξάρτητο από τη γενικότερη τάση εκλογίκευσης της ελληνικής πραγματικότητας. Μελετώντας την καλλιτεχνική δημιουργία του ζωγράφου ανακαλύπτεται ένας κόσμος συνεχούς αναζήτησης και ουσιαστικού προβληματισμού. Αρχικά, η εργασία σε πορτρέτα δουλεμένα μετωπικά σε έναν αβαθή χώρο αποκαλύπτει περίτρανα την ενασχόλησή του με την ελληνιστική και αναγεννησιακή ζωγραφική. Αργότερα, στραμμένος προς την κλασική αρχαιότητα, με βλέμμα ωστόσο κριτικό, θα στιγματίσει το έργο του, το οποίο αναμφισβήτητα αποθεώνει το γυναικείο γυμνό, εν αντιθέσει με τον Τσαρούχη στον οποίο πρωταγωνιστεί το ανδρικό πρότυπο.

Επιτύμβια Σύνθεση Γ, 1958-1963
Λάδι σε μουασαμά, 150 x 150 cm
Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Αθήνα

Το 1947, ημερομηνία σταθμός για την εξέλιξη του καλλιτέχνη όσο για την πληγή του ελληνικού ακαδημαϊσμού, αποτελεί η εκλογή του ως τακτικού καθηγητή στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Την δεκαετία του '50 την εμφάνισή τους πραγματοποιούν οι επιτύμβιες κόρες του Μόραλη, σύμβολο της επιβεβαίωσης του διπόλου Έρως-Θάνατος που αρέσκεται να απεικονίζει ο ζωγράφος. Οι γυναίκες του, μελαγχολικές σε στάση βαθύτατου στοχασμού, περικλείονται σε έναν απόλυτα σχηματοποιημένο χώρο, όπου η λογική εδραιώνεται στο καθολικότερο αισθηματικό πλαίσιο που τίθεται από τη βούληση του Μόραλη. Γραμμές πλήρως αρμονικές αναγάγουν τη ζωγραφική σε μια τρυφερή γεωμετρία.

Γυναίκα δένει τις μπότες της, 1976
Ακρυλικό σε μουσαμά, 176 x 198 cm
Ιδιωτική Συλλογή, Αθήνα

Πανσέληνος, 1977
Ακρυλικό σε μουσαμά, 176 x 198 cm
Ιδιωτική συλλογή, Αθήνα

Στην τελευταία περίοδο της ζωής του οι συνθέσεις γίνονται ολοένα πιο αφαιρετικές, η παλέτα γίνεται πιο βαθύχρωμη, αντανακλώντας το ίδιο το αισθητικό πρόβλημα που βασάνιζε τον καλλιτέχνη. Με την πάροδο του χρόνου η λυρική ζωγραφικότητα εγκαταλείπεται και τη θέση της λαμβάνει το λιτό περιγραφικό στοιχείο: γραμμές, σχήματα, χρώματα συζευγμένα σαν ιδεογράμματα αποθεώνουν τη λογική μιας εικόνας, ανεξάρτητης της μονοδιάστατης αντιμετώπισης της ανθρώπινης μορφής. Ο Γιάννης Μόραλης απέδειξε αξιομνημόνευτα στον ελληνικό χώρο τη δυνατότητα ομιλίας στο θεατή με όσα λιγότερα μέσα του επέτρεπε ο καμβάς του. Ένας πραγματικός έρωτας γραμμών και χρωμάτων, ένας εναγκαλισμός αφαιρετικότητας και ρομαντισμού, συνοψίζουν το έργο του μεγάλου δασκάλου.

Ερωτικό, 1990
Λάδι σε καμβά, 200 x 200 cm
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη

In spring of youth it was my lot
To haunt of the wide world a spot
The which I could not love the less--
So lovely was the loneliness
Of a wild lake, with black rock bound,
And the tall pines that towered around.

But when the Night had thrown her pall
Upon the spot, as upon all,
And the mystic wind went by
Murmuring in melody--
Then--ah, then, I would awake
To the terror of the lone lake.

Yet that terror was not fright,
But a tremulous delight--
A feeling not the jewelled mine
Could teach or bribe me to define--
Nor Love--although the Love were thine.

Death was in that poisonous wave,
And in its gulf a fitting grave
For him who thence could solace bring

To his lone imagining--
Whose solitary soul could make

An Eden of that dim lake

Edgar Allan Poe, The lake 1827