Gerrit van Honthorst, Christ before the High Priest

Gerrit van Honthorst, Christ before the High Priest c. 1617
Oil on canvas, 272 x 183 cm
National Gallery, London

Ο Ολλανδός Gerrit van Honthorst (Χέριτ φαν Χόντχορστ) γεννήθηκε στην Ουτρέχτη το 1590 και υπήρξε μεγάλος καραβατζιστής καλλιτέχνης μαζί με τον Hendrick Terbrugghen. Ωστόσο, η φήμη του Gerrit van Honthorst απέκτησε διεθνή χαρακτήρα, εκτελώντας πολλές παραγγελίες της αριστοκρατίας και της εκκλησίας. Η δεκαετής παραμονή του ζωγράφου στη Ρώμη τον έφερε σε επαφή με τον καινοτόμο έργο του Caravaggio, κυρίως μέσω του Vincenzo Giustiniani, θερμού υποστηρικτή του τελευταίου. Στην Ιταλία του προσδόθηκε η ονομασία "Gherardo delle Notti", δηλαδή "Γκεράρντο της Νύχτας", κυρίως λόγω της ειδίκευσής του στην απεικόνιση νυχτερινών σκηνών, όπως άλλωστε μαρτυρά και ο πίνακας που αναπαριστά το Χριστό ενώπιον του Μεγάλου Αρχιερέα.

Η μαεστρία του Gerrit van Honthorst στις νυχτερινές συνθέσεις έγκειται στη λεπτομέρεια τις χρήσεις των κεριών. Εν αντιθέσει με το σύγχρονό του Hendrick Terbrugghen o Honthorst χρησιμοποιεί αυτό το φως για τη δημιουργία μιας ιερής και ειλικρινούς έντασης, κυρίως σε βιβλικές σκηνές. Στον κείμενο πίνακα εξελίσσεται η γνωστή σκηνή του Ιησού μπροστά στον Καϊάφα. Εντούτοις, γίνεται χρήση του συνήθους στοιχείου που καταδεικνύει την αυθεντικότητα του καλλιτέχνη, το κερί στο μέσο που λούζει κυκλικά με το φως του τα περιβάλλοντα πρόσωπα. Ο Χριστός και ο Καϊάφας σε πρώτο πλάνο -"οι πρωταγωνιστές"- λούζονται κυριολεκτικά απ' αυτή τη μικρή εστία φωτός, η οποία καθίσταται ικανή να μεταδώσει τον παλμό της δραματικής "ανάκρισης" σε τόνο ευλαβικό και παράλληλα ποιητικό. Ο λευκός χιτώνας του Χριστού, εμφανώς κατάφωτος από την αυτή αντανάκλαση της φλόγας, μοιάζει να αντιστρέφει την πολικότητα μετατρέποντας το Χριστό στην πηγή, μία κίνηση θεολογικά ερμηνεύσιμη. Ο Χριστός, λαμπρότερος από κάθε άλλη φιγούρα του πίνακα, είναι το Φως του Κόσμου, σύμφωνα με τις χριστιανικές διδαχές.

Ο ζωγράφος εμμένει στις θέσεις, χειρονομίες και εκφράσεις όλων των συμμετεχόντων στη σκηνή. Τα πρόσωπα στο πίσω φόντο διαδραματίζουν ήσσονα ρόλο, σχεδόν διακοσμητικό θα μπορούσε να ειπωθεί, ώστε να μην υπάρχουν αντιθέσεις με την καθαυτή ευαγγελική περιγραφή. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ψυχολογική κατάσταση των δύο κύριων προσώπων, έκδηλα υποβοηθούμενη από το ευμετάβολο φως του κεριού, το οποίο εντείνει τη δραματικότητα της σκηνής και ελκύει το ενδιαφέρον του θεατή στην ανίχνευση και ερμηνεία των σημειακών εκφράσεων.

Ο Gerrit van Honthorst αποτελεί έξοχο παράδειγμα της εξέλιξης της ολλανδικής ζωγραφικής. Μετά την επιστροφή του από τη Ρώμη κλήθηκε από το βασιλιά της Αγγλίας Charles I, για τον οποίο και φιλοτέχνησε μια πληθώρα πινάκων μυθολογικού περιεχομένου και πορτρέτων. Συνέχισε, ακόμη, να χαίρει εκτίμησης και στην ολλανδική αυλή εκτελώντας αρκετές παραγγελίες για τον πρίγκιπα Frederik Hendrik, ενώ το 1635 εστάλησαν στη Δανία πολλά του έργα μετά από ενδιαφέρον του ίδιου του μονάρχη Christian IV. Ο καλλιτέχνης άσκησε μεγάλη επιρροή στον καλλιτεχνικό κόσμο της βόρειας Ευρώπης, γεγονός που μαρτυρείται από τα πολυάριθμα αντίγραφα των έργων του.