Πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco)

Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού, 1583 - 1584
Ελαιογραφία σε μουσαμά, 165 x 99 εκ.
Παλαιά Πινακοθήκη, Μόναχο

Η ανάθεση αυτού του πίνακα στο Δομήνικου Θεοτοκόπουλο, που προοριζόταν για τον καθεδρικό ναό του Τολέδου, οφειλόταν στον κληρικό ντον Ντιέγκο ντε Καστίγια. Η σύνθεση είναι τελείως ασυνήθιστη, χωρίς προοπτική, θυμίζοντας έντονα τη βυζαντινή ζωγραφική, τέχνη που είχε σπουδάσει ο ζωγράφος στην Κρήτη. Μέσα σε ένα συνονθύλευμα ανθρώπων, σχεδόν ενοποιημένο από την ομοιομορφία των χρωμάτων, ο Χριστός φωτίζεται φορώντας έναν κόκκινο χιτώνα τον οποίο ένας χυδαίος άνδρας στα αριστερά ετοιμάζεται να τραβήξει. Η απογύμνωση του Χριστού αποτελεί σπάνιο θέμα στη χριστιανική εικονογραφία. Το επεισόδιο δεν αναφέρεται στα τέσσερα αναγνωρισμένα ευαγγέλια, αλλά συμπεραίνεται ότι συνέβη από το εδάφιο σχετικά με τους στρατιώτες που έπαιξαν στα ζάρια το χιτώνα του Χριστού. Το επεισόδιο αυτό καθαυτό περιγράφεται στο απόκρυφο ευαγγέλιο του Νικοδήμου. Το 1587 η αξία του πίνακα εκτιμήθηκε στα 227 δουκάτα, αλλά ο καλλιτέχνης είχε ζητήσει 880 ως αμοιβή (σκηνή που διαδραματίζεται και στην ταινία του Γιάννη Σμαραγδή). Οι παραγγελιοδότες προσπάθησαν να μειώσουν την τιμή, επειδή ο ζωγράφος δεν ακολούθησε πιστά την ευαγγελική περικοπή και προσέθεσε στο Γολγοθά τις τρεις Μαρίες στα αριστερά του έργου.

Η κηδεία του κόμη του Οργκάθ, 1586 - 1588
Ελαιογραφία σε μουσαμά, 480 x 360 εκ.
Εκκλησία του Αγίου Θωμά, Τολέδο

O πίνακας περιλαμβάνει δύο διακριτές περιοχές. Στο κάτω μέρος της σύνθεσης απεικονίζεται η κηδεία του κόμη, ενώ στο άνω μέρος, που συμβολίζει τον παράδεισο, η ψυχή του μεταφέρεται από έναν άγγελο, έχοντας πάρει τη μορφή ενός παιδιού. Σύμφωνα με ένα θρύλο, τη στιγμή της ταφής τού κόμη εμφανίστηκαν ως εκ θαύματος ο Άγιος Στέφανος και ο Άγιος Αυγουστίνος. Έχει υποστηριχθεί πως ορισμένες μορφές του πίνακα απεικονίζουν επιφανείς προσωπικότητες του Τολέδου. Ειδικότερα, μία από τις μορφές στη δεξιά πλευρά του πίνακα ταυτίζεται με τον Αντόνιο δε Κοβαρούμπιας, συγκρίνοντας με την προσωπογραφία του, την οποία φιλοτέχνησε ο Θεοτοκόπουλος το 1600.

Source: Wikipedia

Οι Άγιοι Πέτρος και Παύλος, 1587 - 1592
Ελαιογραφία σε μουσαμά, 121 x 105 εκ.
Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη

Το έργο μπορεί να ενταχθεί στο γενικό πλαίσιο του καλλιτέχνη ζωγραφικής των Αποστόλων (δείτε The Apostles) κατά την παραμονή του στο Τολέδο, αν και παρουσιάζονται δύο Απόστολοι μαζί. Ο πίνακας είναι αριστουργηματικός. Οι μορφές των Αποστόλων εικονίζονται από τη μέση και πάνω και έντονα χρώματα ξεχωρίζοντας από το σκουρόχρωμο φόντο. Η εικονογραφία των μορφών υπακούει στα παραδοσιακά πρότυπα, αν και ο ζωγράφος εισάγει καινοτομίες.

Η παράμερη και υποταγμένη στάση του Αγίου Πέτρου στα αριστερά, καθώς και το υποχωρητικό βλέμμα του, έρχονται σε αντίθεση με τη δυναμικότητα του Αγίου Παύλου, ο οποίος εικάζεται πως πρόκειται για προσωπογραφία του Θεοτοκόπουλου. Ο Άγιος Πέτρος κρύβει το έμβλημά του, το κλειδί, σύμβολο της εξουσίας που του είχε δώσει ο Χριστός. Ο Άγιος Παύλος ακουμπάει το χέρι του πάνω στο βιβλίο, πράγμα που δείχνει τη δύναμη της πειθούς των επιστολών του.

Η Εκδίωξη των εμπόρων από το ναό, 1600
Ελαιογραφία σε μουσαμά, 106 x 130 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές του θέματος. Το ευαγγελικό επεισόδιο απεικονίζεται από το ζωγράφο ως προαναγγελία της Έσχατης Κρίσης. Ο Χριστός, με μια δυναμική χειρονομία, διαχωρίζει τους αμαρτωλούς στα αριστερά και τους εκλεκτούς στα δεξιά. Ο διαχωρισμός επιτυγχάνεται με την παλαδιανή αρχιτεκτονική του βάθους. Ο Χριστός τοποθετείται μπροστά από την αψίδα της πύλης, ενώ τα ανάγλυφα μεταξύ των κιόνων αντιστοιχούν στις δύο πλευρές της σύνθεσης. Στα δεξιά η θυσία του Ισαάκ προοικονομεί τα Θεία Πάθη. Η επιμήκυνση των μορφών, οι συστροφές των σωμάτων, χαρακτηριστικά στοιχεία της ζωγραφικής του μανιεριστή Ελ Γκρέκο, η έντονη έκφραση δηλώνουν τις επιρροές που δέχτηκε ο ζωγράφος κατά τη μαθητεία του κοντά στο κορυφαίο Τιτσιάνο. Τέλος, από τη σκηνή απουσιάζουν στοιχεία, όπως περιστέρια, πεταμένα νομίσματα, και οι ειδικοί εικάζουν πως γίνεται αναφορά στο κίνημα της Αντιμεταρρύθμισης που είχε σκοπό να εξυγιάνει την Δυτική Εκκλησία από την αίρεση του Λούθηρου.

Ο Λαοκόων, 1610-1614
Ελαιογραφία σε μουσαμά, 137,5 x 172,5 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη, Ουάσιγκτον

Το έργο αυτό με το μυθολογικό περιεχόμενο αποτελεί μοναδικό στο ρεπερτόριο του Ελ Γκρέκο. Ο μύθος είναι γνωστός. Ο Λαοκόων, ιερέας του Απόλλωνα στην Τροία, κατασπαράχθηκε από φίδια μαζί με τα παιδιά του, αφού είχε εναντιωθεί στη μεταφορά του Δούρειου Ίππου μέσα στην πόλη της Τροίας. Ο ζωγράφος εμπνεύστηκε από το γλυπτό σύμπλεγμα του Λαοκόωντα που βρίσκεται στη Ρώμη.
Οι ειδικοί διακρίνουν στοιχεία τεχνοτροπίας του Μηχαήλ Άγγελου, ενώ το τοπίο στο φόντο θυμίζει το Τολέδο της Ισπανίας. Το έργο ωστόσο παρέμενε ημιτελές. Όλα τα νευρώδη γυμνά σώματα πλάθονται μέσω φωτός, δημιουργώντας έτσι ρευστά και κυματωειδή περιγράμματα. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός πως αυτά τα χαρακτηριστικά υπακούν στους κανόνες του εξπρεσιονισμού. Στα δεξιά μερικά άλλα πρόσωπα παρακολουθούν την τραγωδία. Το ένα από αυτά παρέμεινε ημιτελές και μάλιστα έχει δύο κεφάλια. Πιστεύεται ότι απεικονίζει μία από τις τρεις γυναίκες: Αθηνά, Εύα, Πανδώρα. Φυσικά εδώ διαφαίνεται η αναποφασιστικότητα του ζωγράφου σχετικά με την κλίση της κεφαλής της γυναίκας, αριστερά ώστε να παρατηρεί με τρόμο την τραγωδία ή στραμμένο δεξιά ώστε να μη βλέπει το συμβάν.

Get this widget | Track details | eSnips Social DNA