Ο Διάβολος και οι μεταμορφώσεις του κακού στη γλυπτική του 19ου αιώνα στη Γαλλία

To blog μας "Για τα μάτια της Χουακίνα" έχει τη χαρά και την τιμή να φιλοξενεί ένα άρθρο του Ιστορικού Τέχνης κ. Αντώνη Τουμανίδη.

Αντώνιος: Ποιος είναι ο σκοπός όλων αυτών;
Διάβολος: Δεν υπάρχει σκοπός!
Flaubert, Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου

Ο Διάβολος, το κακό, αλλάζει μορφή με την ίδια ευκολία που αλλάζει και όνομα. Εάν ο Θεός είναι «αυτός που είναι», ο Διάβολος είναι αυτός που αλλάζει. Το κακό ως ιδέα, είτε πρόκειται για αποκύημα της ανθρώπινης φαντασίας είτε για απτή θρησκευτική ή μη αντικειμενική πραγματικότητα, χαρακτηρίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Αλλά η εικόνα του κακού έτσι όπως παρουσιάζεται στον χριστιανικό κόσμο είναι μοναδική. Εωσφόρος, έκπτωτος άγγελος, Σατανάς, Διάβολος, Δαίμων, Belzébuth, Αντίχριστος, Δράκος είναι μερικά από τα χαρακτηριστικότερα ονόματα του κακού. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται 188 φορές (62 σαν δαίμονας, 36 σαν Σατανάς, 33 σαν Διάβολος, 37 σαν Θηρίο, 13 σαν Δράκος και 7 σαν Belzébuth). Το βασίλειο του Διαβόλου είναι η κόλαση.

Η εικόνα του κακού, έτσι όπως παρουσιάζεται κυρίως στους καθεδρικούς ναούς της Ευρώπης, έχει ως αρχικό σκοπό να προκαλέσει συναισθήματα φόβου και δέους στους πιστούς. Αυτό τουλάχιστον ισχύει ως το τέλος του 18ου αιώνα. Όμως αυτή η εικόνα θα αλλάξει όταν στο τέλος του 18ου αιώνα θα λάβει χώρα ένα γεγονός καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα πορεία της Γαλλίας αλλά και με τεράστια απήχηση στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο, η Γαλλική Επανάσταση.

Οι αρχηγοί της επανάστασης θεωρούν τα έργα τέχνης δημόσια σύμβολα. Οι επαναστάτες θέλουν να εκδικηθούν τη βασιλεία και την εκκλησία που αντιπροσωπεύουν στα μάτια τους την τυραννία. Οι καθεδρικοί «εκτελούνται» όπως οι βασιλείς, συμβολική τιμωρία για τα αρχαία εγκλήματα.[1] Τον 19ο αιώνα ο Διάβολος γίνεται σύμβολο της επανάστασης και της ελευθερίας. Η αρνητική στάση της εκκλησίας και του Βατικανού προς την επανάσταση και τη δημοκρατία ενισχύουν αυτό το συμβολισμό. Πάπας κατά την περίοδο της επανάστασης είναι ο Πίος VI (1774-1799). Με την πρώτη του εγκύκλιο (Inscrutabile divinae sapientiae, Χριστούγεννα 1775) καταδικάζει τον Διαφωτισμό και παρουσιάζει τον μοντερνισμό σαν έργο του Διαβόλου ενώ το 1791 θα καταδικάσει την παρέμβαση και τον έλεγχο της εκκλησίας από το κράτος καθώς και την Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη. Ανάλογη θα είναι και η στάση των διαδόχων του. Ο Πάπας Γρηγόριος XVI (1831-1846) με την εγκύκλιο του Mirari vos το 1832 θα καταδικάσει την ελευθερία του τύπου και της συνείδησης ενώ επί Πάπα Πίου IX (1846-1878) θα εγκριθεί και θα ψηφιστεί το αλάθητο του Πάπα.

Ταυτόχρονα παρατηρείται μια αναγέννηση του αποκρυφισμού ενώ η Lyon στη Γαλλία θα μετατραπεί σε κέντρο μαύρης μαγείας.[2] Ο Διάβολος παρουσιάζεται σαν ένας νέος ήρωας, γεγονός στο οποίο συμβάλλει και ο ρομαντισμός που ξεκινώντας από τη λογοτεχνία ασκεί σταδιακά την επιρροή του στη μουσική, τη φιλοσοφία, τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική (θρίαμβος του νέο- γοτθικού στυλ) και φυσικά τη γλυπτική.

Οι απεικονίσεις του Διαβόλου στην τέχνη διαφέρουν και είναι πάντα σε συνάφεια με τις μεταμορφώσεις του μύθου του. Ο Διάβολος μπορεί να έχει την εμφάνιση ενός ζώου, ενός ανθρώπου ή ενός αντικειμένου. Μέσα σε αυτό το κλίμα ηρωοποίησης του Διαβόλου, οι απεικονίσεις του στη γλυπτική του 19ου αιώνα στη Γαλλία παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να κάνουμε μια συμβατική κατηγοριοποίηση των απεικονίσεων του Διαβόλου και του κακού, η οποία έχει ως εξής:

J. J. Feuchère, Σατανάς, 1833

1. ο Διάβολος και η ιεραρχία των δαιμόνων: το πιο χαρακτηριστικό έργο αυτής της κατηγορίας είναι ο Σατανάς (μπρούντζινο αγαλμάτιο με σκουρόχρωμη πατίνα σε βάση από πράσινο μάρμαρο, 0,345 χ 0,155 χ 0,086, 1833, Douai, μουσείο Καλών Τεχνών, Montargis, μουσείο Girodet, μια μεγάλων διαστάσεων εκδοχή του έργου στο μουσείο Τέχνης του Los Angeles)του J. J. Feuchère (1807- 1852). Ο Σατανάς μετά την πτώση από τον παράδεισο καθισμένος σε βράχο και μελαγχολικός, σκέφτεται. Τα δύο μεγάλα φτερά νυχτερίδας μοιάζουν να έχουν ως ρόλο την προστασία του δαίμονα. Την ζωώδη εικόνα συμπληρώνουν τα γαμψά νύχια στα πόδια, τα κέρατα στο κεφάλι, τα μεγάλα μυτερά αυτιά και τα μυτερά δόντια. Το έργο θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τον Chactas του Duret, τον Lavoisier του Dalou και τον Σκεπτόμενο του Rodin. Θα πρέπει να αναφέρουμε επίσης τις πέτρινες υδρορροές- τέρατα (gargouilles) της Παναγίας των Παρισίων (ξανακατασκευάστηκαν τον 19ο αιώνα με βάση ορισμένα σχέδια του πατέρα του νέο- γοτθικού στυλ Viollet- le Duc) και οι οποίες στο Λεξικό του Διαβόλου του Villeneuve Roland αναφέρονται ως stryges- demons[3] - ένα είδος δαίμονα βαμπίρ, τον δαίμονα Baphomet της εκκλησίας Saint- Merri στο Παρίσι[4] και Το πνεύμα του κακού (μάρμαρο, 1838, πάρκο του πύργου της Compiègne) του Jules- Antoine Droz (1804- 1872) στο οποίο ο μελαγχολικός και μάλλον φιλικός Σατανάς αποκτά εξ’ ολοκλήρου ανθρώπινη μορφή. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε και τα δύο γλυπτά του Gauguin (1848- 1903) στα οποία χρησιμοποιεί τη μορφή του Διαβόλου, το πορτρέτο του ιερέα Paillard (ξύλο, 1893 ή 1902, Ουάσινγκτον, National Gallery of Art) το οποίο επιβεβαιώνει τα αντικληρικά του συναισθήματα, και το σατυρικό πορτρέτο του ίδιου του εαυτού του (ξύλο, 1895, The J. PaulGetty museum, Los Angeles).

Υδρορροές - τέρατα (gargouilles) της Παναγίας των Παρισίων, 19ος αιώνας

2. τα ζώα του Διαβόλου: γάτες, βατράχια, πίθηκοι, αρκούδες, λύκοι, λιοντάρια, μύγες, φίδια και σκορπιοί έχουν κατά καιρούς ταυτιστεί με το διάβολο και το κακό. Στην κατηγορία αυτή μπορούμε να ξεχωρίσουμε την Γυναίκα- νυχτερίδα (μπρούντζος, συλλογή Alain Lesieutre, Παρίσι) του Agathon Leonard (1841- ;) και το έργο του Van Strydonck Léopold (1861- 1937) Η μάχη του καλού με το κακό (μπρούντζος, 1897, Παρίσι, μουσείο Orsay) στο οποίο το κακό έχει τη μορφή φιδιού.

3. ο ερωτισμός και το κακό: ο ερωτισμός ανέκαθεν συνδεόταν με το κακό. Στην περίπτωση αυτή ο Διάβολος παίρνει τη μορφή σατύρου και συνοδεύεται από μια γυμνή γυναικεία μορφή όπως στο έργο Persuasion (μπρούντζος, Μουσείο Καλών Τεχνών, Lille) του Cyprian Godebski (1835- 1909).

Emmanuel Fremiet, Ο Άγιος Μιχαήλ κατατροπώνει τον δράκο, περίπου 1897

4. ο Άγιος Μιχαήλ ή ο Άγιος Γεώργιος κατατροπώνουν τον Δράκο: θέματα ιδιαίτερα αγαπητά και στη βυζαντινή εικονογραφία στα οποία ο Διάβολος και το κακό παίρνουν τη μορφή δράκου[5]. Σ’ αυτή την κατηγορία ενδεικτικά και μόνο θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα έργα των Jean- Bernard (1802-1866), Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ κατατροπώνει το Σατανά και ανακηρύσσει τη βασιλεία του Θεού (μπρούντζινο γλυπτό τοποθετημένο σε ρολόι- εκκρεμές, περίπου 1834, Παρίσι, Λούβρο), του Emmanuel Fremiet (1824- 1910), Ο Άγιος Μιχαήλ κατατροπώνει το δράκο (χαλκός, περίπου 1897, μουσείο Orsay) και Ο Άγιος Γεώργιος μάχεται το Δράκο (μπρούντζος επιχρυσωμένος, περ. 1891, Παρίσι, μουσείο Orsay) και το μάλλον κακής αισθητικής Ο Άγιος Μιχαήλ κατατροπώνει τον δαίμονα (μπρούντζος, Σιντριβάνι Αγίου Μιχαήλ, Πλατεία Αγίου Μιχαήλ, Παρίσι) του Francisque Duret.

Francisque Duret, Ο Άγιος Μιχαήλ κατατροπώνει τον δαίμονα

5. η «διαβολική γλυπτική» και η λογοτεχνία: Η Θεία Κωμωδία (1314-1320) του Δάντη, ο Χαμένος Παράδεισος (1667) του Milton, η ρομαντική λογοτεχνία, η λογοτεχνία του φανταστικού και του τρόμου αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα. Οι ρομαντικοί λογοτέχνες δίνουν μια αντίστοιχα ρομαντική εικόνα για τον Σατανά, μιλάνε για την ομορφιά του και με τον δικό τους τρόπο τον δοξάζουν. Ιδιαίτερη είναι η απήχηση που έχει στους καλλιτέχνες η Θεία Κωμωδία του Δάντη με αποτέλεσμα μια πληθώρα έργων που αναφέρονται σ’ αυτή όπως το Μνημείο στον Δάντη του M. F. De Fauveau (μάρμαρο, έργο εν μέρει κατεστραμμένο, ιδιωτική συλλογή, στη βάση του μνημείου ένας δαίμονας μαζί με καταραμένες στην κόλαση γυναικείες μορφές), το Βιργίλιος και Δάντης στις κολάσεις του Préault Antoine Augustin (ανάγλυφο σε κερί, μουσείο Καλών Τεχνών, Chartres), και το ο κόμης Ουγκολίνο και τα παιδιά του, του Jean Baptiste Carpeaux (μπρούντζος, 1862, Παρίσι, μουσείο Orsay, θέμα εμπνευσμένο από το κεφάλαιο XXXIII, 13 της Κόλασης του Δάντη). Κορυφαίο ίσως δημιούργημα εμπνευσμένο από την Κόλαση της Θείας Κωμωδίας του Δάντη, είναι η Πόρτα της κολάσεως του Rodin.[6] Του ίδιου καλλιτέχνη έργο είναι και το Χέρι του διαβόλου (μάρμαρο, περίπου 1902, μουσείο Rodin).

A. Rodin, Η πόρτα της κολάσεως

Στον 20ο αιώνα ο Διάβολος και το κακό συνεχίζουν να επηρεάζουν και να γοητεύουν σε παγκόσμιο επίπεδο μόνο που αυτή την φορά τις πιο εντυπωσιακές εικόνες μας τις δίνει ο κινηματογράφος.

Βιβλιογραφία

Λογοτεχνία

•Dante Alighieri, Η Θεία Κωμωδία, 1316-1321.

•Gustave Flaubert, Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου, 1849, 1856, 1874.

•John Milton, Ο χαμένος παράδεισος, 1667.

Λεξικά- εγκυκλοπαίδειες

•Collin de Plancy, Dictionnaire infernal, έξι επανεκδόσεις από το 1818 ως το 1863.

•Marguerite-Marie Thiollier, Dictionnaire des religions, Le Sycomore- L’Asiathèque, Paris, 1980.

•Stanislas Lami, Dictionnaire des sculpteurs de l’école française au dix-neuvième siècle, Paris, 1914 (tome I)/ 1916 (tome II)/ 1919 (tome III)/ 1921 (tome IV).

•Villeneuve R., Dictionnaire du Diable, Omnibus, Paris, 1998.

Θρησκεία/ δαιμονολογία

•Bazin Germain, Satan, Desclée de Brouwer, 666 pages, 1948.

•Francesco Chiovaro et Gérard Bessière, Urbi et Orbi, deux mille ans de papauté, Gallimard, 1995.

•Minois G., Histoire de l’enfer, « Que sais-je ?» no 2823, P.U.F., Paris, 1999.

•Minois G., le diable, « Que sais-je ? » no 3423, P.U.F., Paris, 2000.

Ο διάβολος στην τέχνη

•Benoist Luc, La sculpture romantique, Gallimard, 1994.

•Bouchon C., Brisae C…, Ces églises du dix-neuvième siècle, Encrage, 1993.

•Eitner Lorenz, Neoclassicism and Romanticism, 1750-1850, sources and documents, volume I, Enlightement/ Revolution, Prentice- Hall international inc., London, 1971.

•Jarrassé Dominique, Rodin, La passion du mouvement, Terrail, Paris, 1993

•Pingeot Anne, La sculpture à Orsay.

•Rosa Giorgi, Anges et démons, μετάφραση από τα ιταλικά Dominique Férault, coll. Guides des arts, éditions Hazan, Paris, 2004.

•Toumanidis Antonios, Le Diable et les incarnations du mal dans la sculpture du 19^ème siècle en France, 2005, υπό έκδοση.

•Vax Louis, L’art et la littérature fantastique, « Que sais- Je », 1970.

•Villeneuve R., Le diable dans l’art, Denoël, 1957.

Τουμανίδης Αντώνιος
Ιστορικός της τέχνης
Υπ. Διδάκτωρ του τμήματος Επιστημών της τέχνης
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Copyright, All rights reserved

---

[1] Η μεγάλη καταστροφή θρησκευτικών και μοναρχικών μνημείων αρχίζει το 1792. βλ. Lorenz Eitner, Neoclassicism and Romanticism, 1750- 1850, sources and documents, volume I, Enlightenment/ Revolution, Λονδίνο 1971, σ. 140- 142.

[2] Μερικοί από τους πιο γνωστούς γάλλους αποκρυφιστές της εποχής είναι ο Fulcanelli (1877-1932), ο Stanislas de Guaïta (1861- 1897), ο Kardec Allan (1804- 1869), ο Lévi Eliphas (1810- 1875) ο οποίος έγραψε πάνω από 200 έργα με θέμα τον αποκρυφισμό, και ο Papus (1865- 1916) ο οποίος θα γράψει περίπου 250 έργα.

[3] Villeneuve Roland, Dictionnaire du diable, Omnibus, Paris, 1998, σελ. 934.

[4] Η χρονολόγηση του έργου στον 19ο αιώνα είναι αμφισβητούμενη και μη εξακριβωμένη. Ο Baphomet είναι ένας ανδρόγυνος δαίμονας που θεωρείται σύμφωνα με τους δαιμονολόγους προστάτης των Ναϊτών ιπποτών. Η εκκλησία Saint- Merri που κατασκευάστηκε ανάμεσα στο 1500 και 1552 θεωρείται διαβολική και συγκαλυμμένος τόπος λατρείας του Σατανά.

[5] Ο Δράκος μαζί με το φίδι είναι δύο από τις πιο χαρακτηριστικές απεικονίσεις του κακού ενώ συμβολίζουν εξίσου τον πειρασμό (το φίδι), και τον θάνατο ως συνέπεια της αμαρτίας.

[6] Την πρώτη ολοκληρωμένη εικόνα της Πόρτας, έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, την έχουμε το 1885 στο ατελιέ του Rodin. Η Πόρτα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό το 1900.

If I was a painter, I'd be Egon Schiele

Η κυρία Φλώρα μας προσκάλεσε σε ένα παιχνίδι καλλιτεχνικού περιεχομένου.
Απαντήσεις θα δώσω εγώ, ο Antoine.
Καλούμαστε να αναφέρουμε κάποιο ρητό ή ποίημα (ή και τα δύο) και κάποιο έργο τέχνης που μας έχει επηρεάσει στην ζωή μας.


Το ποίημα...

Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές
την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.

Κ. Καβάφης - Απολείπειν ο θεός Αντώνιον

Το αγαπώ πολύ, ίσως λόγω ονόματος. Ομολογώ πως η παράθεση του ποιήματος του Καβάφη είναι άκαιρη. Είναι ένας στοχασμός στην ήττα. Κατακλύζεται από δραματικότητα, ενώ απουσιάζουν πλήρως τα λυρικά σχήματα. Το ποίημα "εκπίπτει" σε μια πεζολογία με έντονο διδακτικό τόνο. Αυτογνωσία και διατήρηση της αξιοπρέπειας. Αυτά μας υπευθυμίζουν οι σκιασμένες φράσεις...
Ο τίτλος του ποιήματος είναι παρμένος από το έργο του Πλουτάρχου "Βίοι Παράλληλοι - Δημήτριος και Αντώνιος". Ο αρχαίος συγγραφέας αφηγείται ότι την τελευταία νύχτα πριν την είσοδο του Οκτάβιου στην Αλεξάνδρεια, τον Αύγουστο του 30 π.Χ., ακούστηκε ο θόρυβος ενός "αόρατου θιάσου" κάτω από το παράθυρο του Αντώνιου. Ο Διόνυσος, προστάτης του Αντώνιου, τον εγκατέλειπε.

Και το έργο τέχνης...
Μια αυτοπροσωπογραφία του Egon Schiele.

Τον αγαπώ αυτόν το καλλιτέχνη. Βρίσκω τον εαυτό μου στα έργα του.
Η Talisker σε ένα σχόλιο του zero για τον Egon Schiele έγραψε:

"Συνήθως οι άντρες που τον αγαπούν
είναι βαθιά κυκλοθυμικοί,
έντονα δημιουργικοί,
αλλα με μεγάλες παύσεις spleen"

Θα ήθελα να δω κυρίως ποιον πίνακα θα διαλέξουν οι:
Lucy of wild flowers, Evaggelia-p, celcius33, Talisker, Γητεύτρια, Jacki, Los Karamitros, fei

7 Αλήθειες!

Η ATHENA με κάλεσε να πω 7 αλήθειες για μένα. Κάποιες κοινές, κάποιες περίεργες.

1 Δεν έχω κανένα παππού ή γιαγιά στην ζωή. Από τους τέσσερεις δεν έχω γνωρίσει τους δύο.

2 Είμαι πολύ κλειστός άνθρωπος. Δεν λέω σε κανέναν (ούτε καν στους πιο στενά συνδεδεμένους με μένα) τίποτα που με απασχολεί ή με προβληματίζει και οι γύρο μου ξέρουν πολύ λίγα πράγματα για μένα και για το πώς σκέφτομαι..

3 Σπούδασα 5 χρόνια Βυζαντινή μουσική!

4 Πολλά πράματα στο blog μας δεν μου αρέσουν, αλλά δεν το κάνω θέμα. Καλά το κάνω λίγο…

5 Μου αρέσουν ελάχιστα φαγητά. Τρώω κατά προτίμηση κρέας! Επίσης τρελαίνομαι για γλυκά.

6 Δεν μου αρέσει να βγαίνω συχνά-συνέχεια έξω σε καφετερίες, κλαμπ κτλ. Αντίθετα μου αρέσει να κάνω βόλτες όλη την ώρα και να μην βρίσκομαι σπίτι μου.

7 Είμαι οπαδός του υπαρκτού σουρεαλισμού… Επίσης ψηλός (αρκετά) με πράσινα μάτια και περίεργος ως άνθρωπος.

Με την σειρά μου προσκαλώ τους: fei, Dyosmaraki, Theogr ο κηπουρός, Akon (όταν μπορέσει), Νίκος Κ., mahler, Brainwaves να τα ξεράσουν όλα… εεεε να πουν 7 αλήθειες εννοώ.

Goya, The Family of the Duke of Osuna

Francisco de Goya, The Family of the Duke of Osuna 1788
Oil on canvas, 225 x 174 cm
Museo del Prado, Madrid

Ο Goya μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας άριστος προσωπογράφος, συνεχιστής του αξιόλογου έργου του προκάτοχού του στην Ισπανία Velazquez. Και οι δύο ζωγράφοι είχαν επιλεχθεί από την άρχουσα τάξη. Ωστόσο, ο Velazquez ήταν ένας καλλιτέχνης που αρεσκόταν να ικανοποιεί με την παλέτα του τις επιθυμίες των παραγγελιοδοτών του, σε αντίθεση με τον Goya, ο οποίος έχει ύφος σαφώς περισσότερο επαναστατικό και αρέσκεται να αποτυπώνει με ευφυΐα το χαρακτήρα των "μοντέλων" του. Ο Goya είναι ένας ζωγράφος ιδιαίτερα διεισδυτικός και εισχωρεί με ευκρίνεια στον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων του καμβά του.


Ιστορικά, οι δούκες της Osuna υπήρξαν συχνοί παραγγελιοδότες του καλλιτέχνη. Εδώ ο ένατος δούκας της Osuna Perdo Téllez de Girón ποζάρει μαζί με τη σύζυγό του Josefa Alonso Pimentel, κόμισσα και δούκισσα της Benavente, μαζί με τα τέσσερα παιδιά τους. Το ζεύγος είχε παντρευτεί ήδη το 1774, 14 δηλαδή χρόνια πριν ο Goya ζωγραφίσει την ομαδική αυτή προσωπογραφία, κι αν και είχε αποκτήσει πολλά παιδιά, μόνο τέσσερα επέζησαν, αυτά που βλέπουμε στον πίνακα. Στα αριστερά, το όρθιο αγόρι είναι ο Francisco de Berna, ο οποίος και θα διαδεχθεί τον πατέρα του στο δουκάτο. Το μικρό και καθιστό αγόρι ονομάζεται Pedro de Alcantata και θα γίνει ένας από τους πρώτους διευθυντές του Μουσείο Prado στη Μαδρίτη. Το κορίτσι που κρύβεται πίσω από τη μητέρα του είναι η Joaquina, της οποίας το πορτρέτο θα φιλοτεχνήσει ο Goya πολύ αργότερα, όταν θα κατέχει τον τίτλο της μαρκησίας του Santa Cruz. Τέλος, το κορίτσι στη δεξιά άκρη, το οποίο αναπαρίσταται να κρατά από το χέρι τον πατέρα του, έχει το όνομα της μητέρας της, Josefa. Η Josefa θα πάρει τον τίτλο της δούκισσας του Abrantes.

Joaquina Téllez de Girón, Marchioness of Santa Cruz

Η Joaquina σ' αυτόν τον πίνακα του 1805 απεικονίζεται από τον Goya ως Ευτέρπη, μούσα της Μουσικής. Είναι ένα έργο με έντονο ερωτισμό και λυρικότητα.

Στην παλέτα του Goya κυριαρχούν χρώματα αβρά, όπως είναι το καφέ, το γκρι, το πράσινο και το ροζ. Μοναδική εξαίρεση ίσως αποτελούν οι έντονες κόκκινες αποχρώσεις στο ρούχο του δούκα Perdo Téllez de Girón. Επιπρόσθετα, εντύπωση προκαλεί ο χώρος όπου τοποθετείται η οικογένεια. Είναι αφηρημένος. Κανένα στοιχείο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ώστε να εξάγει κάποιος ένα βέβαιο συμπέρασμα. Ο πίνακας αποκτά σχετικά μια χρωματική, χωροταξική, αλλά και συναισθηματική ομοιογένεια, κάτι που ο ζωγράφος έκδηλα αναζητούσε. Καταφέρνει να αποδώσει στα έξι πρόσωπα του έργου του το σεβασμό, την ειλικρίνεια και την αγάπη με διακριτικότητα και λεπτούς χειρισμούς του πινέλου του. Το έργο δε φορτώνεται από περιττά και άκομψα στοιχεία, όπως κοσμήματα ή άλλη πομπώδη επιπρόσθετη διακόσμηση, αλλά η λιτότητα που προτιμάται εκφράζει και τον ευγενικό και εχέμυθο συναισθηματικό κόσμο των μελών της οικογένειας. Η προσθήκη του μικρού σκύλου στην κάτω δεξιά άκρη δεν αποτελεί καινοτομία του Goya. Είχε ήδη χρησιμοποιηθεί από τους μεγάλους αναγεννησιακούς ζωγράφους ως σύμβολο πίστης και αγάπης για να συνοδεύσει κυρίως πορτρέτα. Το έργο αυτό ίσως αποτελεί μία από τις λίγες ομαδικές προσωπογραφίες ευγενών που στα πρόσωπά τους δεν αποτυπώνεται ο αυταρχισμός, η αδυναμία και η προδιαγεγραμμένη παρακμή.


Βιβλιογραφία

1. Feghelm Dagmar, I, Goya, Prestel 2004
2. Hagen Rose-Marie, Francisco Goya, Taschen 2003
3. Kahribian Leah, Velázquez, National Gallery London 2006
4. Λαμπράκη-Πλάκα Μαρίνα, Ιταλική Αναγέννηση, Εκδόσεις Καστανιώτη 2004
5. Μεγάλα Μουσεία, Μαδρίτη - Μουσείο Πράδο, Electa 2005

Antoine before the mirror

Στέκομαι μπροστά στον καθρέφτη. Μου είπε κάποια να σταθώ. Και βλέπω τον εαυτό μου...

Μα πρώτα μιλώ στο φιλόσοφο που στέκεται δίπλα μου...

Φιλόσοφε, ποιο είναι το πιο σημαντικό απ' όλα τα πράγματα που υπάρχουν στη γη;
Αυτός δε μου μιλά. Μόνο δείχνει τον εαυτό μου. Ή νομίζω ότι δείχνει τον εαυτό μου. Δε δείχνει εμένα. Δείχνει πίσω μου...

Γυρνάω το κεφάλι. Ένας φτερωτός θεός. Ο έρωτας! Τι γυρεύεις εσύ εδώ; Σκέφτομαι γρήγορα τι είπα και αλλάζω τα λόγια μου. Γιατί διστάζεις να μείνεις εδώ;

Ο έρωτας δεν μου απάντησε. Μόνο έγνεψε και έξαφνα πήρε τη μορφή ανθρώπου. Ήταν με πορφύρα ντυμένος και κρατούσε μία κρυστάλλινη σφαίρα στα δυο του χέρια. Την περιεργάστηκε σκεπτικά. Τον παρατηρούσα. Δεν ξέρω το μέλλον μου. Δεν ξέρω αν θέλω πράγματι να το μάθω. Αυτό που θέλω να γνωρίζω είναι η διατήρηση των ονείρων μου. Αυτά μετράνε και αυτά με οδηγούν στο μέλλον...

Η σφαίρα έπεσε απ' τα χέρια του... μα μόλις άγγιξε το πάτωμα πήρε τη μορφή ενός μικρού αγοριού. Τι θες εσύ εδώ; Ποιος είσαι; Είμαι το παρελθόν σου μου απάντησε... το κοιτάω επίμονα στα μάτια. Είσαι περήφανο για μένα;

Μα τι συμβαίνει... σε ποιον μιλώ. Στον καθρέφτη. Το ξέχασα. Βλέπω μόνο εμένα. Αλλάζω. Δεν ήμουν έτσι. Δε σταματώ να εξελίσσομαι. Τελικά ποιος θέλω να γίνω;

The beat goes on...

M A D O N N A

Ένθρονη η βασίλισσα της ποπ εμφανίζεται στη γιγάντια σκηνή που στήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου στο ΟΑΚΑ και φωνάζει:

Say which flavor you like and I'll have it for you
Come on in to my store, I've got candy galore
Don't pretend you're not hungry, I've seen it before
I've got turkish delight baby and so much more
...

Get up out of your seat

On and on, on the beat goes

It's human nature

Come on, vogue

Get into the groove

You know I feel it in my heartbeat

Borderline feels like I'm going to lose my mind

She's Not Me

Hey, Mr DJ

Even the Devil wouldn't recognize you

Yo te quiero means I love you

You always love me more, miles away

Last night I dreamt of san pedro

You must love me (WE LOVE YOU!!!)
Time is waiting, we only got 4 minutes to save the world

When you call my name its like a little prayer

Quicker than a ray of light

Every little thing that you say or do I'm hung up

Give it 2 me, yEaH! No one's gonna stop me now!








Όλοι οι πιστοί υπήκοοι της βασίλισσας κινήθηκαν στους έντονους ρυθμούς που επέβαλε η ίδια. Τα Vogue, Like a Prayer, La Isla Bonita, Hung up, 4 Minutes, Give it 2 me ήταν λίγα από τραγούδια που ξεσήκωσαν το στάδιο και την αρένα :)) Μια πραγματική ιέρεια, ένα σύμβολο που δε γερνάει ποτέ!




Βέβαια εμείς όντας στην αρένα και Β'pitch βλέπαμε την θεά Madonna απο τις γιγαντοοθόνες. Και αν ήμασταν τυχεροί, τεντονόμασταν και την βλέπαμε και στη σκηνή παρακαλώ!!! Οι πίσω μας απορώ αν έβλεπαν τίποτα...





Και ιδού το μαγικό εισιτήριο της Madonna!!!




Και το εισιτήριο στα χέρια του Αntoine μας!!!


We love you, your majesty Madonna!

Το post επιμελήθηκε από τους Helena & Antoine