ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

Την Κυριακή των Βαΐων στο Χορτιάτη κατά την απόλυση της εκκλησίας ο παπάς μοιράζει στο εκκλησίασμα βάγιες (ένα κλωνί στον καθένα) που η επιτροπή τις μαζεύει από το βουνό. Όταν γύριζαν στο σπίτι, τα κλωνιά από τις βάγιες τα έβαζαν στο εικονοστάσιο του σπιτιού. Το ‘χουν σε καλό. Πέρα από αυτό, όμως, όταν φτιάχνουν οι νοικοκυρές στιφάδο ή ψάρι, συνηθίζουν να βάζουν μέσα 2-3 φύλλα βάγιας.

Ν. Γύζης, Η προσκύνηση των αγγέλων

Εκείνο όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το έθιμο του "αφανού" (Ιούδα). Ανήμερα των Βαΐων τα παιδιά του χωριού φτιάχνουν σε τρεις ορισμένες τοποθεσίες ισάριθμους "αφανούς". Έναν νότια του χωριού στην πλαγιά του βουνού (η τοποθεσία λέγεται γι' αυτό "αφανός"), έναν στην Αγία Παρασκευή και έναν στην Αγιά (λέγεται έτσι γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, είναι το μέρος που άγιασε ο Χριστός).

Τους "αφανούς" τους φτιάχνουν ως εξής:
Στηρίζουν στο έδαφος τρία ψηλά ξύλα πλαγιαστά, έτσι που τα πάνω άκρα τους να ακουμπούν και να σχηματίζεται ένα είδος πυραμίδας. Στο κενό, κάτω από τα τρία ξύλα, ρίχνουν πουρνάρια και κέδρα (καίνε εύκολα και αναδίνουν μεγάλη φλόγα) και στην κορυφή της "πυραμίδας" δένουν ένα φίδι ή μια χελώνα ή 1-2 γκουστερίτσες (σαύρες), αν δεν μπορέσουν να βρουν φίδι ή χελώνα. Το φίδι, η χελώνα και οι σαύρες συμβολίζουν τον προδότη Ιού¬δα και γι' αυτό το έθιμο λέγεται και Ιούδας. Μόλις ο παπάς πει "Χριστός Ανέστη" (τη νύχτα του Πάσχα ξημερώνοντας Κυριακή), τα παιδιά που βρίσκονται από ώρα στους "αφανούς" τους βάζουν φωτιά, "πιστεύοντας" έτσι ότι καίνε τον Ιούδα.

Το έθιμο συνεχίζεται μέχρι σήμερα.