Raphael, The School of Athens

The School of Athens

Fresco, 500 x 770 cm,1509

Stanza della Segnatura, Palazzi Pontifici, Vatican

(Η εικόνα διατίθεται σε αρκετά μεγάλη ανάλυση)

Η Σχολή των Αθηνών αποτελεί αναμφισβήτητα τη φιλοσοφία της ζωγραφικής. Ιστορικά ζωγραφίστηκε μεταξύ 1509 - 1510 κατά παραγγελία του Βατικανού για να διακοσμηθεί η Αίθουσα των Υπογραφών, όπως είναι γνωστή. Ο Ραφαήλ κατόρθωσε σ’ αυτήν την υπερχρονική ανθρωπιστική σύνοδο να εμπλουτίσει το έργο του με το πνεύμα της αρχαίας ελληνικής νόησης, καθιστώντας όμως σύγκαιρα αντιληπτή την παρουσία των πνευματικών ανθρώπων της Αναγέννησης. Όλες οι Τέχνες και οι Επιστήμες μέσω των εκπροσώπων τους παρίστανται στη σύνοδο διαγράφοντας έναν κύκλο γύρω από τις εξέχουσες μορφές της τοιχογραφίας: τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.

Η Σχολή των Αθηνών καταδεικνύει περίτρανα την ωριμότητα του καλλιτέχνη. Ο Ραφαήλ πλέον δε δίνει αλληγορική μορφή στην εικόνα. Αντίθετα, ομαδοποιεί τις μορφές του ανάλογα με την ιδιότητά τους: φιλόσοφοι, μαθηματικοί, αστρονόμοι, αρχιτέκτονες κ.ο.κ. Και όλοι οι επιστήμονες σκεπάζονται ιεροπρεπώς με μία στοά με έντονο τονισμό του βάθους. Έτσι, ο Ραφαήλ κατορθώνει να περάσει έμμεσα στο θεατή την έννοια του χρόνου, της σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν.

Plato and Aristotle

Οι δύο κεντρικές φιγούρες του έργου είναι ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης. Πολλοί μελετητές θεωρούν ότι ο Ραφαήλ στο πρόσωπο του Πλάτωνα (ο γενειοφόρος ηλικιωμένος άνδρας) απεικόνισε το Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο Πλάτωνας στο ένα του χέρι φέρει τον "Τίμαιο", ένα από τα πνευματικότερα έργα του, ενώ το άλλο χέρι ανυψωμένο δείχνει το ουρανό, δηλαδή τον κόσμο των ιδεών. Σε αντίθεση έρχεται η στάση του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης, αν και μαθητής του Πλάτωνα, ανέπτυξε μια εντελώς διαφορετική φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων. Το βιβλίο που κρατά ο Αριστοτέλής είναι τα "Ηθικά Νικομάχεια".Ο Ραφαήλ προφανώς λάτρης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας γνωρίζει τις φιλοσοφικές ιδιαιτερότητες κάθε φιλοσόφου, γι’ αυτό παριστάνει τον Σταγειρίτη φιλόσοφο να εκτείνει το χέρι του παράλληλα με το δάπεδο, καταδεικνύοντας έτσι το δρόμο του επιστητού και της λογικής.

Pythagoras

Ο Πυθαγόρας, ο μέγας μαθηματικός της αρχαιότητας, συμβολίζει την επιστήμη της Αριθμητικής. Οι δύο άνδρες που κοιτάζουν τις σημειώσεις του Πυθαγόρα θυμίζουν έντονα τις μορφές του Λεονάρντο ντα Βίντσι, οι οποίες αναμφισβήτητα θα είχαν μελετηθεί από το Ραφαήλ κατά την παραμονή του στη Φλωρεντία.

Hypatia and Parmenides

Οι δύο αυτές μορφές θεωρούνται απεικονίσεις της Υπατίας και του Παρμενίδη.

Heraclitus

Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος παριστάνεται από το Μιχαήλ Άγγελο. Καθισμένος στο δάπεδο συλλογίζεται και συγγράφει.

Plotinus

Euclid

Ο Ευκλείδης συμβολίζει τη Γεωμετρία. Ο Ευκλείδης που χειρίζεται το διαβήτη, οι μαθητές του που παρακολουθούν αφοσιωμένοι, όλα είναι τοποθετημένα με μεγάλη προσοχή και συμμετρία. Εικάζεται πως στο πρόσωπο του Ευκλείδη βρίσκεται ο αρχιτέκτονας Bramante.

Η παραπάνω λεπτομέρεια ίσως αποτελεί τη δεύτερη κεντρικότερη σκηνή μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Εκτός από το Ζοροάστρη και τον Πτολεμαίο που συμβολίζουν την Αστρονομία και Γεωγραφία αντίστοιχα (ο Πτολεμαίος είναι ο άνδρας με γυρισμένη την πλάτη που κρατά την υδρόγειο σφαίρα), ο Ραφαήλ τοποθετεί τον εαυτό του στο έργο του.

Raphael and Sodoma

Ο Ραφαήλ είναι ο άνδρας με το καφέ καπέλο. Δίπλα του παρίσταται ο φίλος και συνάδελφος Sodoma. Θεωρώντας τον εαυτό του ως το νέο Απελλή κοιτά το θεατή με βλέμμα επίμονο και ενδεικτικό της βεβαιότητας ότι η Σχολή των Αθηνών θα αποτελέσει αντικείμενο θαυμασμού στους αιώνες.


Η κλασική σκέψη του homo universalis διαπνέει κάθε σημείο της Σχολής των Αθηνών. Ο άνθρωπος τίθεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος, η ανθρωποκεντρική αντιμετώπιση των πραγμάτων κυριαρχεί. Τα αγάλματα του Απόλλωνα και της Αθηνάς στα άκρα της νωπογραφίας προστατεύουν τις Ελεύθερες Τέχνες και εγγυώνται την καθολική διάδοσή τους. Η Σχολή των Αθηνών γνώρισε μεγάλη επιτυχία, καθώς η τεχνική και θεματική ενότητα έγιναν ευρέως αποδεκτά. Ο Ραφαήλ και το έργο του, εξάλλου, αποτελούν σημείο αναφοράς στην αναγεννησιακή τέχνη.