Bouguereau, The Birth of Venus

Adolphe William Bouguereau, The Birth of Venus, 1879
Oil on oilcloth, 303 x 216 cm
Musée d' Orsay, Paris

Ο William Adolphe Bouguereau (Γουίλιαμ Άντολφ Μπουγκερώ) ήταν Γάλλος ακαδημαϊστής ζωγράφος και σκληρός αντίπαλος των Γάλλων σύγχρονών του ιμπρεσιονιστών. Ο ζωγράφος είχε φιλοτεχνήσει περισσότερους από 800 πίνακες μεταξύ των οποίων και τη "Γέννηση της Αφροδίτης" (Naissance de Venus) που κατέχει περίοπτη θέση. Τη δεκατία του 1870 ο Μπουγκερώ αφοσιωμένος πλήρως στην απεικόνιση μυθολογικών θεμάτων εξύψωσε το γυμνό κορμί με ύφος ρεαλιστικό, αν και ελαφρώς επιτηδευμένο. Το νεοκλασικό του στιλ, παρόλο που στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα άρχισε να φθίνει λόγω των νέων μοντέρνων καλλιτεχνικών ρευμάτων, ήταν περιζήτητο στα σαλόνια των πλουσίων, γεγονός που προσέδωσε στον καλλιτέχνη φήμη και χρήματα.


Η Γέννηση της Αφροδίτης αποτελεί το ποίημα του γαλλικού ακαδημαϊσμού. Εμφανώς εμπνευσμένος από το ανάλογο έργο του Botticelli (Μποτιτσέλι) ο ζωγράφος ακολουθεί το ίδιο πρότυπο στον πίνακά του. Η Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς, αναδύεται μέσα από τη θάλασσα πάνω σε ένα κοχύλι, ωστόσο τα δύο έργα παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές. Ο Μπουγκερώ αποφάσισε να δημιουργήσει μία πολυπλοκότερη σύνθεση που δε θα θύμιζε προφανώς κάτι αντίστοιχο του παρελθόντος. 22 μορφές συμπληρώνουν τη σκηνή σε αντίθεση με τις 4 που επέλεξε να τοποθετήσει ο Μποτιτσέλι, ενώ όλες οι φιγούρες σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από την Αφροδίτη, την ενσάρκωση της επίγειας ομορφιάς, αγαπημένο σύμβολο πολλών καλλιτεχνών. Η Αφροδίτη απεικονίζεται με σαφώς εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά αντάξια της φήμης της. Το βλέμμα της, γεμάτο αισθησιασμό και λαγνεία, αλλά ταυτόχρονα και μελαγχολικό, εκφράζει αντίστοιχα το ρόλο της στην ουράνια και επίγεια κοινωνία, όπως και την παροδικότητα όλων των πραγμάτων.

Η συνοδεία της θεάς αποτελείται έκδηλα από μυθολογικά πλάσματα. Αρσενικές γοργόνες περικυκλώνουν τη θεά και δύο εξ αυτών κρατούν κοχύλια με τα οποία σαλπίζουν τον ερχομό της σαν άγγελοι στους ουρανούς. Η ιδέα των ερωτιδέων να πετούν στον ουρανό και να μαρτυρούν την άνοδό της στον Όλυμπο αποτελεί ένα κλασικό εύρημα του Μπουγκερώ, ώστε να εμπλουτίσει το έργο του με μικρές, χαριτωμένες μορφές που προβάλλουν από την αναγεννησιακή παράδοση. Ωστόσο, δύο μικροί ερωτιδείς ξεχωρίζουν. Στο κάτω δεξί άκρο του πίνακα ένας ερωτιδέας καβαλά ένα δελφίνι με έναν ακόμη να βρίσκεται πεσμένος δίπλα του. Ο ζωγράφος προφανώς επιθυμεί να συνδυάσει την εποχή του με εκείνη των καλλιτεχνών της Αναγέννησης, οι οποίοι αρέσκονταν στην τοποθέτηση μικρών ερωτιδέων (puti) δίπλα στην Αφροδίτη.

Το σύνολο των έργων του Μπουγκερώ, όπως και η "Γέννηση της Αφροδίτης", χαρακτηρίζεται από σταθερές πινελιές, οι οποίες προσδίδουν ρεαλιστικότερη αίσθηση του όγκου των μορφών. Εντούτοις, παρά τις συντηρητικές αρχές του καλλιτέχνη, ο Μπουγκερώ καταφέρνει να προσδίδει στα έργα του ένα προσωπικό ύφος που χαίρει αλληγορικής ερμηνείας, το οποίο όμως δε θα του χαρίσει την υστεροφημία που ο ίδιος ποθούσε να αποκτήσει.