Ιερά Μονή Παντοκράτορος

Σύντομη ιστορία του μοναστηριού

Η Ιερά Μονή Παντοκράτορος του Αγίου όρους ιδρύθηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 14ου αιώνα, σε μια περίοδο πνευματικής ακμής του βυζαντινού κράτους που ερχόταν σε αντίθεση με τις διαρκείς αποτυχίες και στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο. Σύμφωνα με τις πηγές κτήτορες υπήρξαν δύο επιφανείς αξιωματούχοι της Βασιλεύουσας, οι αδελφοί Αλέξιος και Ιωάννης.

Η μονή κατά τη βυζαντινή περίοδο, μετά το θάνατο των κτητόρων, αντιμετώπισε προβλήματα λόγω πυρκαγιάς που ξέσπασε το 1392. Κτίρια και έγγραφα καταστράφηκαν με συνέπεια οι μοναχοί να αναζητήσουν τρόπους, ώστε να διασφαλισθούν οι κτήσεις του μοναστηριού εντός και εκτός του Αγίου Όρους. Μάλιστα ο Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος προέβη σε ενέργειες που επικύρωναν τις κτήσεις της μονής στη Λήμνο και στην Ανατολική Μακεδονία.

Το 1423/4 το Άγιο Όρος δηλώνει υποταγή στο σουλτάνο Μουράτ Β΄. Γενικά, η περίοδος της τουρκοκρατίας ήταν ένα χρονικό διάστημα δυσχερές για την Ιερά Μονή Παντοκράτορος αλλά και για τα περισσότερα ελληνορθόδοξα κέντρα. Παρά τα οικονομικά προβλήματα που κατά καιρούς αντιμετώπισε, το μοναστήρι γνώρισε σταδιακή ανάκαμψη, τόσο οικονομική όσο και πνευματική, και έφτασε το 1903 να αριθμεί 53 μοναχούς. Στις 2 Νοεμβρίου του 1912 το Άγιο όρος απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό μέσα σε κλίμα γενικής ευφορίας. Επιπλέον, το 1992 η μονή παύει να είναι ιδιόρρυθμη και επιστρέφει στο κοινοβιακό σύστημα.

Κειμήλια της μοναστηριού

Ολόκληρο το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελεί ένα μουσείο. Οι τοιχογραφίες του καθολικού χρονολογούνται μεταξύ 1360-1370 και θεωρούνται έργα που ανήκουν στη Σχολή του Πανσέληνου. Η μονή διαθέτει ακόμη αρκετά μεγάλο αριθμό φορητών εικόνων. Πολλές από αυτές -υψηλού επιπέδου βυζαντινής τέχνης- αποδίδονται σε κορυφαίους ζωγράφους, όπως το Θεοφάνη τον Κρήτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη.

Επιπρόσθετα, στον 7όροφο πύργο της μονής στεγάζεται μουσείο με εκθέματα ανυπολόγιστης αξίας. Φορητές εικόνες, χρυσά και αργυρά σκεύη, εικονογραφημένα ευαγγέλια ακόμη και από εποχή της μακεδονικής δυναστείας, θήκες ευαγγελίων, ιερά άμφια, αυτοκρατορικά χρυσόβουλα με αυτό του Μανουήλ Β΄ να ξεχωρίζει. Πραγματικοί θησαυροί τέχνης που θα μπορούσαν να κοσμούν τις αίθουσες των μεγαλύτερων μουσείων του κόσμου.

Το αφιέρωμα αυτό πραγματοποιείται έπειτα από επίσκεψη και διαμονή του Jimanant και του Antoine στη Μονή Παντοκράτορος. Το ταξίδι μας διήρκησε σχεδόν μία εβδομάδα, ενώ ευελπιστούμε να καταφέρουμε να επισκεφθούμε και πάλι το μοναστήρι και τους γέροντες. Είναι ένα ταξίδι ωφέλιμο πνευματικά αλλά και υλικά, αν αναλογισθεί κανείς τη δυνατότητα που είχαμε να δούμε τόσα κειμήλια.